De opzet van een waardeketen voor groene waterstof in de haven van Amsterdam.
- Noordwest-Europa zal groene waterstof moeten importeren om aan de exponentiële vraag te kunnen voldoen. Maar er bestond nog geen draaiboek voor het opzetten van een end-to-end waardeketen.
- We ontworpen een unieke multi-carrier aanpak, waarmee we de basis hebben gelegd voor een veilige, kosteneffectieve waardeketen voor groene waterstof.
- We brachten een markt voor groene waterstof tot stand en creëerden een sfeer van vertrouwen in plaats van competitie tussen de betrokken partijen.
- We maakten een complex strategisch project implementeerbaar dankzij een mix van unieke expertise en inzicht in wat mensen motiveert.
Groene waterstof heeft alles in zich om baanbrekend te zijn in het decarboniseren van moeilijk te verduurzamen industriële sectoren, zoals staal en zwaar transport. Het is een essentieel onderdeel in de Europese decarbonisatie, wat inhoudt dat gevestigde spelers en startups samen een innovatieve importwaardeketen zullen moeten vormgeven.
Arno Flier, strategieconsultant bij Het Strategiekantoor, leidde de oprichting van het H2A-consortium dat Evos (Nederland), Hydrogenious (Duitsland), Hysilabs (Frankrijk), Electriq Global (Israël) en de Amsterdamse haven bij elkaar bracht. De Amsterdamse haven werd daarbij aangewezen als toekomstige import-hub voor groene waterstof, waarbij gebruik wordt gemaakt van nieuwe transporttechnologieën.
Uitdaging.
Het ziet ernaar uit dat de vraag naar groene waterstof in Nederland en Europa de komende decennia exponentieel zal groeien. Maar omdat de groene stroom die nodig is voor grootschalige waterstofproductie (te)veel ruimte en energie verbruikt, zal onze binnenlandse productie ontoereikend zijn. Om toch aan de vraag en decarbonisatiedoelstellingen te kunnen voldoen, zal Noordwest-Europa groene waterstof moeten importeren.
Er bestond alleen nog geen end-to-end waardeketen voor het transport van groene waterstof. Dat zou dus een sprong in het diepe worden. Maar eerst moesten we het hele spectrum aan betrokken partijen overtuigen om met ons mee te gaan.
Aanpak.
We begonnen met een haalbaarheidsstudie naar de import van groene waterstof en transportmateriaal via de Amsterdamse haven. We toonden aan dat de bestaande terminal- en nautische infrastructuur zeer geschikt is voor deze taak, net als die van de haven van Evos. Het heeft de potentie om minstens 1 miljoen ton aan carrier-based groene waterstof te importeren.
De theorie: check. En toen kwam het lastige gedeelte.
Onontgonnen terrein
Er bestond geen draaiboek voor het ontwerpen van een end-to-end groene waterstofwaardeketen. Alle routes van de gebieden met een overvloed aan de goedkope groene energie die nodig is voor het produceren van groene waterstof naar de klanten die het nodig hebben, moesten in kaart gebracht worden. Dat vraagt om een cocktail van energie, transport en zakelijke transacties:
- Het benutten van zonne-energie, windenergie, etc.
- De productie van groene waterstof met elektrolyse-apparaten
- Het toevoegen ervan aan transportmoleculen die geschikt zijn voor Europees binnenlands vervoer (dus niet ammoniak, wat vaak wordt gebruikt)
- Het laden van carrier-based waterstof op schepen op de plaats van herkomst, en het lossen in de haven van Amsterdam
- Het vervoer naar de klanten
Het H2A-consortium kwam met een unieke aanpak. Door meerdere carriertechnologieën te bundelen, legden we het fundament voor een veilige, kosteneffectieve waardeketen.
De essentiële combinatie van strategie en techniek
We hebben de commerciële en technische trajecten parallel aan elkaar laten lopen omdat de sleutel van het succes van dit project in het koppelen hiervan zit.
Vanuit een commercieel oogpunt was het creëren van een markt voor groene waterstof ons primaire doel. Dat staat op dit moment nog in de kinderschoenen, omdat er nog nauwelijks groene waterstof is. Daarnaast is het ook nog steeds schrikbarend duur. We spraken met potentiële producenten en afnemers van groene waterstof over hoe we de marktdynamiek kunnen verbeteren.
Op technisch vlak hebben we een ingenieursbureau ingeschakeld om de fysieke benodigdheden te berekenen die nodig zijn voor het uitpakken van transportmoleculen in de haven van Amsterdam. Als het gaat om constructies die zo groot zijn als steigers en schepen, zit de duivel nog steeds in de details.
Als je dingen wilt veranderen, heb je een buitenbeentje nodig
De vanuit Het Strategiekantoor betrokken consultant Arno Flier is van oorsprong chemicus, met expertise op zowel het gebied van energie als in de maritieme/industriële sector. En daarmee was hij precies het schaap met vijf poten dat dit project nodig had.
Arno mag dan al 25 jaar ervaring hebben met conventionele strategische analyse, maar de mindset van de betrokken partijen écht begrijpen en hen vervolgens kunnen overtuigen om van hun eigen geloof af te stappen, is toch weer een andere tak van sport.
Het is deze mensgerichte manier van werken die Arno typeert en waardoor hij vanuit een basis van vertrouwen de handen op elkaar kreeg. En dat in een markt waarin de spelregels nog niet vaststaan. Door het benoemen en beschermen van ieders belangen, wist hij gevestigde bedrijven en startups naar een gemeenschappelijk doel te leiden.
De gevestigde spelers weten wat ze doen en beschikken over de infrastructuur die de waardeketen nodig heeft. Maar ze moeten ook hun belangen beschermen. De startups die de draagmoleculen ontwikkelen, beschikken over de technische kennis, maar missen het zakelijk inzicht om hun producten en expertise te vermarkten. Hun laboratoriumwerk leidt onvermijdelijk tot tunnelvisie, wat we hebben getracht te vermijden. Promovendi weten dat hun technologie baanbrekend is. Maar zonder de kennis om het te vermarkten, kan het nog jaren op de plank liggen.
Onderlinge spanningen wegnemen
Voordat het consortium hen samenbracht, beschouwden de startup-partners elkaar als concurrenten. Arno liet ze zien dat hun producttoepassingen dusdanig van elkaar verschilden, dat ze elkaars marktaandeel juist aanvulden.
En ja, het heeft veel tijd en energie gekost om het vertrouwen op te bouwen, maar gaandeweg hebben alle partijen hun eigen plek binnen de waardeketen van het H2A consortium verworven. Dit bewijst maar weer dat je zonder vertrouwen geen zaken kunt doen.
Impact.
Tijdens elke fase alvast vooruitdenken
Het omzetten van dit strategische project in een implementeerbare waardeketen heeft bloed, zweet en tranen gekost - maar dat is nou net waarin Het Strategiekantoor zich onderscheidt. Door zichzelf te dwingen om in elke fase een stap vooruit te denken, kon Arno alle belanghebbenden steeds een duidelijk en realistisch toekomstperspectief laten zien.
Gedurende 2 jaar heeft Arno het H2A consortium opgericht en geleid, waarna hij het heeft overgedragen aan het team van H2A dat de waardeketen zal voortzetten. De officiële lancering voor alle betrokkenen (de groene waterstofafnemers, toeleveranciers en beleidsmakers) kan nu elk moment plaatsvinden. Het project zal naar verwachting zo’n tien jaar in beslag nemen.
In de eerste 25 jaar dat Arno als consultant werkte, stond het niet in zijn taakomschrijving om zich af te vragen wat er van zijn analyse en strategie terechtkwam. Dat begon leeg en onbevredigend aan te voelen. Een solide strategie en flitsende PowerPoint slides zijn één ding. Maar iets blijvends opbouwen, dat is pas echt bijzonder. Het zijn de bijkomende management-, cultuur- en leiderschapsaspecten waardoor het zo vaak de mist ingaat, en waardoor gewaagde ideeën op weerstand stuiten en het daglicht niet te zien krijgen. Laat dat nu precies de nieuwe focus van onze Arno zijn.